Endoskopik Ultrasonografi (EUS) Nedir ?
Ucunda minik bir kamera ve ultrason probu olan esnek ve bükülebilir tüp şeklindeki ileri teknoloji bir cihaz ile ağızdan geçilerek yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağı ve çevresindeki organların incelenmesi işlemidir.
Endoskopun ucundaki kamera ile organların iç yüzünün görüntüsü bir ekrana yansıtılmakta ve eş zamanlı olarak endoskop ucundaki ultrason probu ile incelenen organ ve çevresi sayesindeki yapılar incelenebilmektedir. Bu işlem ile organların duvar katları derinlemesine incelenebilmekte, organ duvarlarının derin katlarında yerleşen lezyonlar tanımlanabilmekte, gastrointestinal tümörlerin evrelemesi-takibi yapılabilmekte ve lezyonların endoskopik olarak çıkarılabilirliği de değerlendirilebilmektedir. Ayrıca safra kesesi, safra yolları, pankreas ve lenf nodları gibi komşu organların ve ilişkili lezyonların mükemmel sonografik görüntüleri elde edilebilmektedir. Bu işlemde duvar katlarındaki veya komşu organlardaki kitle lezyonlarından, lenf nodlarından, içi sıvı dolu (kistik) lezyonlardan biyopsiler (küçük parçalar) alınabilmekte ve sıvı örneklemesi yapılabilmektedir.
Endoskopik ultrasonografi; yaygın olarak yapılan karın ultrasonografisinde kullanılan ultrason cihazının küçültülüp minyaturize edilerek endoskop ucuna konulmuş halidir. Bu sayede ilgilenilen organa en yakın mesafeye kadar gidilmekte ve görüntüleme çok yakından detaylı olarak yapılmaktadır. Örnekleme yapılması gereken durumlarda problemli alanın örnek alınacak bölgesinin net olarak belirlenmesini sağlamaktadır. En önemli avantajlarından bir tanesi, çevre damarları çok iyi şekilde göstermesi dolayısıyla örnek alınacak sahaya güvenle ve damarsız bir bölgeden giriş yapılmasını sağlamaktadır. Bu teknoloji detaylı görüntü sağlamanın yanı sıra güvenle örnek alınmasına olanak vermektedir. Bu teknoloji ile (diğer yöntemler başarısız kaldığında) safra yollarında darlık veya tümörlerin rahatlatılabilmesi için ince tüpler (stent) konulabilir veya kistik alanlar barsağa ağızlaştırlabilir.
EUS Nasıl Uygulanır ?
- İşlem için mide ve oniki parmak bağırsağının boş olması gerektiğinden hastaların işlem öncesi en az 8 saat aç olmaları gerekmektedir.
- Kanama arttırıcı, kan sulandırıcı ve ağrı kesici ilaçlar mümkünse, işlemden bir hafta önce kesilmelidir. Bu gruptaki ilaçlar; bebek aspirini (coraspin, ecopirin, babyprin), plavix, coumadin, eliquis, pradaxa, xarelto adı ile satılan ilaçlar olup değişik firmaların farklı isimlerde ürünleri olduğu bilinmelidir.
- İşlem ortalama olarak 20 ila 45 dakika arasında sürmektedir. İşlem sırasında rahatsızlık hissedilmemesi için anestezi hekimi tarafından damardan uyku yapıcı ilaçlar Bu sayede hasta uyumakta ve işlem ile ilgili olumsuz bir his yaşamamaktadır. Anestezi hekimi ve işlem yapan hekiminizin uygun gördüğü durumlarda gerek işlem özellikleri gerekse de ek hastalıklarınıza bağlı olarak genel anestezi ile tam bir anestezi yapılması söz konusu olabilir.
- İşlem sonrası hastalar en az 30 dk derlenme odasında müşahade altında tutulur.
Endoskopik Ultrasonografi kullanım alanları:
- Yemek borusu tümörleri (derinliğin saptanması, evreleme, lenf bezi yayılımının araştırılması ve örnekleme)
- Akciğer tümörlerinin evrelemesi, lenf nodu yayılımının saptanması ve örneklemesi
- Akciğer çevresinde (mediasten) bulunan len fnodlarında tüberküloz, sarkoidoz gibi hastalıkların araştırılması ve örneklemesinde
- Mide tümörleri (derinliğin saptanması, evreleme, lenf bezi yayılımının araştırılması ve örnekleme)
- Yemek borusu, mide, on iki parmak barsak duvarında bulunan lezyonların derinliğinin saptanması ve örneklemesi
- Safra yolu taşlarının araştırılması
- Sebebi açıklanamamış safra ve pankreas yolları genişlemesinin aydınlatılması
- Safra kesesi taşlarının varlığının araştırılması
- Safra ve pankreas yollarında darlık ve nedenlerinin araştırılması
- Safra yolları tümörleri tanısı, örneklemesi ve evrelemesi
- Pankreas tümörleri ve kitlelerinin araştırılması ve örneklenmesi
- Pankreas kistlerinin araştırılması ve örneklenmesi
- Kronik pankreatit
- Otoimmün pankreatit
- Akut pankreatit (seçilmiş durumlarda)
- Tekrarlayan pankreatit atakları olan hastaların araştırılması
- Pankreas anomalileri (pancreas divisum, annuler pancreas)
- Barsak tümörleri, derinliği ve örneklemesi
- Karın içindeki lenf bezlerinin örneklenmesi
- Sol adrenal (sürrenal) bez değerlendirilmesi ve örneklemesi
- Karın içindeki vasküler yapıların değerlendirilmesi (seçilmiş hastalarda)
- Rektum tümörlerinin evrelemesi ve örneklenmesi
EUS’un Alternatif Yaklaşımı:
Üst gastrointestinal sistem endosonografisinin alternatifleri bilgisayarlı tomografi, magnetik rezonans, magnetik rezonans kolanjiografi (MRCP) gibi tetkiklerdir. Ancak mevcut tetkiler ile biyopsi alınamaz. Ayrıca bazı hastalık durumlarında (örneğin mide duvar katlarının değerlendirilmesi, yemek borusu ve mide tümörlerinin evrelemesi, pankreasın kistik lezyonları gibi) mevcut tetkikler endosonografinin sağladığı verileri ve detaylı görüntüleri sağlayamaz.
EUS Uygulanmazsa Neler Gelişir?
Doktorunuzun istemine rağmen tetkik uygulanmadığı takdirde tanısal süreçte gecikme yaşanabilmekte örneğin erken tanı halinde tedavi imkanı bulunan iyi ve kötü huylu mide ve pankreas tümörleri vücutta yayılım gösterebilmektedir.
EUS Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir ?
İşlemden yaklaşık 45 dakika sonra ağızdan beslenme başlayabilir. Ancak yemeğe ne zaman başlanacağı hastanın durumuna, yapılan işleme ve hekim kararına göre değişebilmektedir. İşlem esnasında sakinleştirici ilaç uygulanmış olan bireylerin mutlaka bir refakatçi eşliğinde evine götürülmesi gerekmektedir. İlaçların etkisinin geçeceği ertesi güne kadar motorlu araçlar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Uygulanacak İşlemlerin Riskleri:
Endoskopik ultrasonografide istenmeyen yan etkiler çok nadiren görülmekte olup oran her 1000 kişide 1 (bir) düzeyindedir. Bu olası riskler ve koruyucu tedbirler aşağıda açıklanmıştır.
-Kist sıvısı örneklemesi yapılan kişilerde işlemden sonra kist sıvısı içerisinde infeksiyon gelişmesi riski söz konusu olabilmektedir. Bu riski azaltmak için işlem öncesi antibiyotik tedavisi verilmekte ve yaklaşık 3-5 gün antibiyotik tedavisine devam edilmektedir. Ayrıca kist sıvısı tama yakın boşaltılarak infeksiyon riski azaltılmaktadır. Kistik olmayan alanlardan örnek alınmasında infeksiyon riski yok denecek düzeyde olduğu için bu gibi hastalarımızda antibiyotik verilmemektedir.
-Diğer çok nadir rastlanılan durumlar arasında pankreas hastalığı nedeni ile pankreasdan örnek alınan kişilerde görülebilen pankreas bezi iltihabı (pankreatit) ve çok nadiren barsak delinmesidir. Bu gibi çok nadir durumlara özellikle kanser hastaları ve ileri boyutta hastalığı olanlarda rastlanılmaktadır. Endoskopik ultrasonografi, vücut dışından iğne yardımı ile örnek alınmasına göre çok daha güvenilir olması ve istenmeyen yan etki oranının düşük olması nedeni ile diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında yine de en güvenilir yol olarak kabul edilmektedir.
-Mide çıkışında tümör varlığı nedeniyle darlığı olan hastalarda endoskopik ultrasonografi ile stent (tüp) yerleştirilerek mide ve barsak arasında çalışan yeni bir yol oluşturulmaktadır. Ek olarak safra yolu tıkanması olan hastalarda safranın akışının sağlanabilmesi için safra yolu ile mide veya barsak arasına stent konulabilmektedir. Bu gibi teknik olarak ileri düzey zorluk gösteren vakalarda nadiren barsak delinmesi gibi istenmeyen olaylar görülebilmektedir. Ancak bu gibi hastalıklarda, seçilecek diğer tedavi yöntemlerinin yan etki riski genellikle endoskopik ultrasonografiden çok daha fazladır.